2020 ОНЫ 12 ДУГААР САРЫН УУР АМЬСГАЛЫН ТОЙМ

          Өвлийн саруудад Монгол орны нутаг дэвсгэр дээгүүр их даралтын орон зонхилон ажиглагддагтай  холбоотой цаг агаар гол төлөв тогтуун байдаг. Манай орны 12 дугаар сарын агаарын дундаж температур (1981-2010 оны дунджаар) Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг болон томоохон гол, нуурын сав газраар –24°С (-11.2°F)-аас хүйтэн, харин говь-цөлийн бүс нутгаар -15°С-аас -12°С (5°F-аас ), бусад нутгаар -14°С-аас -24°С (6.8°F-аас -11.2°F) хүйтэн байдаг байна.

          Монгол орны хэмжээнд 12 дугаар сард хур тунадас бага унадаг бөгөөд ойролцоогоор жилийн нийлбэр хур тунадасны 1 хувьтай тэнцдэг. Олон жилийн дунджаар (1981-2010 оны дунджаар) сардаа томоохон гол, нуурын сав газар болон Ховдын зүүн өмнөд хэсгээр 4 мм-ээс их, бусад нутгаар 0.1-3.8 мм тунадас унадаг.  

Зураг 1. 1981-2010 оны 12 дугаар сарын агаарын дундаж температур, нийлбэр хур тунадасны  газарзүйн тархалт

          2020 оны 12 дугаар сарын агаарын дундаж температур ОЖД-аас -2.9°С-аар, 2019 оноос -3.9°С-аар тус тус хүйтэн байсан ба 1940 оноос хойш тохиолдож байгаа 16 дахь хүйтэн сар болж өнгөрлөө. Сарын дундаж агаарын температурын ОЖД-аас хазайх хазайлтыг газарзүйн тархалтаар авч үзэхэд Увсын Улаангом, Тэс, Хөвсгөлийн Мөрөн, Дорнодын Дашбалбард ОЖД-аас 1-ээс 1.6°С –аар дулаан, харин бусад нутгаар ОЖД-аас -1-ээс -9.8°C-аар хүйтэн байлаа.

          2020 оны 12 дугаар сард Монгол орны хэмжээнд дунджаар 7.1 мм тунадас орсон. Сарын нийлбэр хур тунадасны ОЖД-аас хазайх хазайлтын газарзүйн тархалтыг авч үзэхэд  (Зураг 4) ихэнхи нутгаар 20-40 хувиар бага тунадас, харин Архангай, Өвөрхангай, Баянхонгор, Өмнөговь болон Хэнтий аймгийн зарим хэсгээр 20-60 хувиар ахиу тунадас тус тус оржээ. 

Зураг 2.  2020 оны 12 дугаар сарын агаарын дундаж температур, нийлбэр хур тунадасны ОЖД-аас хазайх хазайлт

          Монгол орны нийт нутаг болон 4 бүсээр (баруун, төв, өмнө, зүүн) хуваан дундажласан 12 дугаар сарын хоногийн дундаж агаарын температурын ОЖД-аас хазайх хазайлтын явцыг авч үзэхэд (Зураг 5-а) 1, 2-р арав хоногт нийт нутгаар -0.3-аас -9.1°С-аар хүйтэн, 3 дугаар 10 хоногийн дунд хүртэл цөөхөн хоногийн дулааралт ажиглагдаж байгаад сүүлийн хоногуудад бүх нутгаар хүйтний эрчим илүү чангарч ОЖД-аас -2.8-аас -9.5°С-аар хүйтэн байлаа.

Хур тунадасны хоногийн явцыг авч үзэхэд (зураг 5-б) 3-р арав хоногт харьцангуй ахиу тунадас орсон. Ялангуяа зүүн аймгийн нутгаар илүү тунадас оржээ.

Зураг 3. Хоногийн дундаж агаарын температур, нийлбэр хур тунадасны ОЖД-аас хазайх хазайлт

          12 дугаар сард -30°С-аас хүйтэн өдрийн тоо Ховдын Цэцэг, Баянхонгорын Байдраг, Галуут, Хөвсгөлийн Цагаан-Үүр, Завхан, Улаанбаатар, Төв аймаг орчмоор 20-31, бусад нутаг орчмоор 1-19 хоног ажиглагджээ, харин нутгийн өмнөд хэсгээр ажиглагдаагүй.

Зураг 4. -30°С-аас хүйтэн өдрийн тооны газарзүйн тархалт

          Энэ сард температурын үнэмлэхүй их утга Баянхонгорын Эхийнгол суманд агаарт 0.4°С, Өмнөговийн Даланзадгадад хөрсөн дээр 11°С хүрч халсан. Үнэмлэхүй бага утга Завханы Отгон суманд  агаарт -49.6°С, хөрсөн дээр -52°С хүрч хүйтэрсэн. Хоногийн хамгийн их тунадас Өвөрхангайн Баян-Өндөрт 22-ний өдөр 3.4 мм тунадас орсон. Харин даралтын үнэмлэхүй их утга Сэлэнгийн Сүхбаатар суманд 974.3гПА, бага утга Баянхонгорын Баянбулаг суманд 763.3гПа хүрч тус тус ажиглагдсан. Салхины хурд хамгийн их нь Говь-Алтайн Бугатад 32м/с хүрчээ.

Зураг 5. Тус сард ажиглагдсан экстремаль утгууд

Уур амьсгалын өөрчлөлт, нөөцийн судалгааны хэлтэс, УЦУОСМХ