1. Туул голын усны чанар

9 дүгээр сарын  5- 6-нд усны чанарын хяналт-шинжилгээний хөтөлбөрийн дагуу Туул голын хяналт-шинжилгээний 10 цэг, түүний цутгал гол Улиастай-УБ, Сэлбэ- УБ, Дунд гол- УБ цэгээс тус бүр 1 сорьц авч, усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Тэдгээр сорьцонд хийсэн шинжилгээний дүнгээс үзэхэд: Улаанбаатар хотоос дээш хэсэгт Туул голын усны эрдэсжилт дунджаар 40- 90 мг/л, хот орчимд 70 мг/л, хотоос доош буюу Сонгиноос Алтанбулаг хүртэлх хэсэгт эрдэсжилт 1.5- 2 дахин нэмэгдсэн байна.

Туул голын усны цахилгаан дамжуулах чанарын 2017- 2018 оны өөрчлөлтийг дараагийн зурагт үзүүллээ.

1 дүгээр зураг. Туул голын усны цахилгаан дамжуулах чанарын өөрчлөлт

Улаанбаатар хотоос дээш Туул голын ууссан хүчилтөрөгчийн горим хэвийн, усны чанарын стандарт MNS4586-98 дахь хүлцэх агууламж /цаашид ХА гэх/-аас давсан бохирдолгүй, голын ус цэвэр байсан ба Баянзүрхийн гүүрийн орчимд голын усанд биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч /БХХ₅/-ийн бохирдол илэрч, ХА-аас 1.5 /2 дугаар зураг/ давжээ.

Улаанбаатар хотын хаягдал бохир ус цэвэрлэх төв байгууламжаас цэвэршүүлэгдээд гарч буй хаягдал бохир ус нийлснээс доош буюу Шинэ гүүрээс Алтанбулагийн гүүр хүртэлх хэсэгт голын усны хүчилтөрөгчийн горим алдагдаж,  голын усны ууссан хүчилтөрөгчийн агууламж ХА-аас бага байлаа. Голын усны бохирдол өмнөх сарын сарын адил их бохирдлын түвшинд хүрсэн тохиолдол ажиглагдаагүй ба биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч /БХХ₅/-ийн агууламж 3.1- 4.2 мгО/л буюу ХА-аас бага зэрэг /2 дугаар зураг/ давсан байна. Мөн усан дахь аммонийн азот /NH₄/-ын агууламж 0.75- 0.92 мгN/л-т хэлбэлзэж байгаа нь ХА-аас 1.5- 1.8 дахин /3 дугаар зураг/, нитритийн азот /NО₂/-ын агууламж 0.025- 0.051 мгN/л-т хэлбэлзэж байгаа нь ХА-аас 1.2- 2.5 дахин их давсан бохирдол илэрсэн байна. Энэ үед Туул голын цутгал Улиастай-Улаанбаатар, Сэлбэ- Улаанбаатар, Дунд голын ууссан хүчилтөрөгчийн горим хэвийн, Улиастай- Улаанбаатар, Сэлбэ- Улаанбаатар цэгийн орчимд хялбар исэлдэх органик бодисын бохирдол илэрч, БХХ_5, ПИЧ-ын агууламж ХА-аас бага зэрэг давж,  Дунд голын усанд нитритийн азотын бохирдол илэрч, ХА-аас 1.6 дахин давжээ.

Туул голын усны шинжилгээний 2018 оны 9 дүгээр сарын дүнг усны чанарыг илэрхийлэх гол үзүүлэлтүүдээр усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламжтай харьцуулан 1 дүгээр хүснэгтэд үзүүлэв. 

1 дүгээр хүснэгт

Тайлбар: БХХ₅-биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч, ПИЧ- перманганатын исэлдэх чанар,  MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламжаас давсан үзүүлэлтүүдийг тодруулав.

Туул голын усны чанарын шинжилгээний дүнг усны чанарыг илэрхийлэх гол үзүүлэлтүүдээр усны чанарын стандарт MNS4586-98 дахь ХА-тай харьцуулан дараагийн зургуудад харууллаа.

2 дугаар зураг. Туул голын усан дахь биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгчийн сарын өөрчлөлт

3 дугаар зураг. Туул голын усан дахь аммонийн азотын сарын өөрчлөлт