Хөвсгөл аймгийн Байгаль орчны шинжилгээний лаборатори нь гадаргын усны хяналт-шинжилгээний хөтөлбөрийн дагуу 2016 оны 11 дүгээр сард Дэлгэрмөрөн-Цагаан-Уул, Дэлгэрмөрөн- Тосгон, Бой, Ногоонбулаг, Идэр- Зүрх, Хөвсгөл нуур- Ханх, Хөвсгөл нуур- Хатгал, Бүгсүй-Төмөрбулаг, Мөрөн хотын гүний усны 1 цэг,  хяналт-шинжилгээний цэгээс усны сорьц авч нийт 9 сорьцонд усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүд: усан орчин (pH), усны булингар, усны цахилгаан дамжуулах чанарын (EC), жинлэгдэх бодис (Ж/б), ууссан хүчилтөрөгч (O₂), биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч (БХХ₅), перманганатын исэлдэх чанар (ПИЧ), хатуулаг, кальци (Ca), магни (Mg), натри болон калийн ион (Na+K), сульфат (SO₄), хлор (Cl), гидрокарбонат (HCO₃), эрдэсжилт, аммони (NH₄), нитритийн азот (NO₂), нитратын азот (NO₃), фосфор (P), фтор (F), төмөр (Fe) зэргийг тодорхойллоо.

Хөвсгөл аймгийн гадаргын усны 2016 оны 11 дугаар сард хийсэн шинжилгээний дүнг усны чанарын гол үзүүлэлтүүдээр MNS4586-98 усны чанарын стандарттай харьцуулан 1 дүгээр хүснэгтэд үзүүллээ. 

1 дүгээр хүснэгт

Тайлбар: БХХ₅-биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч, ПИЧ-Перманганатын исэлдэх чанар, илр-илрээгүй, MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламжаас давсан үзүүлэлтүүдийг тодруулав.

Дэлгэрмөрөн гол, Дэлгэрмөрөн голын хяналт шинжилгээний 4 цэгээс сорьц авсан усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 292- 314 мг/л-т хэлбэлзэж, хүчилтөрөгчийн горим хэвийн, усан дахь хялбар исэлдэх органик бодис болон эрдэс азотын агууламж MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламж (цаашид ХА гэх)-аас давсан тохиолдол ажиглагдаагүй бөгөөд голын ус цэвэр байлаа.

Идэрийн гол, Идэр- Зүрх хяналт шинжилгээний цэгээс сорьц авч, усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Идэр голын усны эрдэсжилт 165 мг/л, голын ус цэвэр байлаа.

Хөвсгөл нуур, Хөвсгөл- Ханх, Хөвсгөл- Хатгал хяналт шинжилгээний цэгээс 2 сорьц авч, усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Энэ үед нуурын усны эрдэсжилт 218- 218 мг/л ба нуурын бохирдолгүй, ус цэвэр байлаа.

Бүгсүй-Төмөрбулаг хяналт шинжилгээний цэгээс 1 сорьц авч, усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Энэ үед голын усны эрдэсжилт 306 мг/л ба бохирдолгүй, голын ус цэвэр байлаа.

Мөрөн хотын гүний усны хяналт шинжилгээний цэгээс 1 сорьц авч, усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Гүний усны эрдэсжилт бага, 110 мг/л байсан боловч гүний усан дахь аммонийн агууламж нь /NH₄/ хүлцэх агууламжаас бага зэрэг их байсан байна.

Дүгнэлт, Хөвсгөл аймгийн гадаргын усны 2016 оны 11 дүгээр сарын хяналт-шинжилгээний дүнгээс үзэхэд Дэлгэрмөрөн, Идэр, Бүгсүй голын ус 165- 314 мг/л, Хөвсгөл нуурын усны эрдэсжилт 218- 218 мг/л голуудын болон нуурын усны эрдэсжилт дунд зэргийн буюу 165- 314 мг/л-т хэлбэлзэж байлаа. Эдгээр гол мөрөн, нуурын усан дахь органик бодис болон эрдэс азотын агууламж MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламжаас давсан бохирдолгүй, цэвэр байлаа.