1. Гадаргын усны чанар

Орхон аймгийн Байгаль орчны шинжилгээний лаборатори нь гадаргын усны хяналт-шинжилгээний хөтөлбөрийн дагуу 2017 оны 2 дугаар сард Хангал, Орхон голуудын хяналт-шинжилгээний нийт 7 цэгээс усны сорьц авч, усны химийн найрлага, чанарын 20 гаруй үзүүлэлтүүдийг химийн нэр, томъёогоор тэмдэглэнэ) тодорхойллоо.

2017 оны 2 дугаар сард хийсэн Орхон аймгийн гадаргын усны шинжилгээний дүнг усны чанарын гол үзүүлэлтүүдээр MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламж (цаашид ХА гэх)-тай харьцуулан 1 дүгээр хүснэгтэд үзүүллээ.

1 дүгээр хүснэгт

Тайлбар: БХХ₅-биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч, ПИЧ-Перманганатын исэлдэх чанар, илр-илрээгүй, MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламжаас давсанүзүүлэлтүүдийг тодруулав.

Хангал гол, Хангал голын Эрдэнэт дээд цэг буюу Үйлдвэрийн дээд гүүр хяналт-шинжилгээний цэгээс 1 удаа,  Эрдэнэт доод цэг буюу Вокзалын доод гүүр хяналт-шинжилгээний цэгээс 2 удаа, Улаантолгой, Хангал-Өртөө цэгээс тус тус 1 удаа усны сорьц авч, усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 624- 939 мг/л-т хэлбэлзэж, Хангал- Эрдэнэт доод буюу Вокзалын доод гүүрийн орчим цэг бохирдол ихтэй байлаа. Голын усны биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч (БХХ₅) болон перманганатын исэлдэх чанар (ПИЧ) агууламж ХА-аас бага зэрэг эрдэс азотын бохирдол илэрч, ХА-аас 2- 8.5 дахин давсан бохирдолтой байлаа.

Орхон гол, Орхон- Хангал дээд цэг буюу Хангал доод хяналт-шинжилгээний цэгээс тус тус 1 удаа усны сорьц авч, усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Орхон голын усны эрдэсжилт Хангал дээд цэгийн орчим 308 мг/л байсан бол Хангал голын цутгалын нөлөөгөөр давсны ионуудын агууламж 2 дахин нэмэгдэж, Хангал доод цэгийн орчим 607 мг/л байсан ба голын усны хүчилтөрөгчийн горим хэвийн, бохирдолгүй цэвэр байлаа.

2. Хаягдал бохир усны хяналт-шинжилгээ

2017 оны 2 дугаар сарын 1-нд, Орхон аймгийн Эрдэнэт хотын УБҮ-ийн болон Жаргалант сумын хаягдал ус цэвэрлэх байгууламж /цаашид ЦБ гэх/-ийн орох, гарах цэгээс авсан хаягдал бохир усны 4 сорьцонд хийсэн шинжилгээний дүнг 2 дугаар хүснэгтээр харууллаа. УБҮ-ийн ЦБ-аас гарч байгаа ус 82,3%, Жаргалант сумын ЦБ-аас гарч байгаа ус 68,0%-ийн цэвэршүүлэлттэй байжээ.

2 дугаар хүснэгт

Тайлбар: БХХ₅-Биохимийн Хэрэгцээт Хүчилтөрөгч, ХХХ-Химийн Хэрэгцээт Хүчилтөрөгч, MNS4943:2015 хаягдал усны стандартад заагдсан хүрээлэн байгаа орчинд нийлүүлж болох хаягдал усан дахь бохирдуулах бодисын зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээээс давсан үзүүлэлтүүдийг тодруулав.

Дүгнэлт, Орхон аймгийн гадаргын усны хяналт-шинжилгээний 2017 оны 2 дугаар сарын шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голуудын усны хүчилтөрөгчийн горим хэвийн, голын усны эрдэсжилт 624- 939 мг/л-т хэлбэлзэж, шинжилгээний дүнгээс үзэхэд Хангал- Эрдэнэт доод буюу Вокзалын доод гүүрийн орчим бохирдол маш их, голын усны биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч (БХХ₅), перманганатын исэлдэх чанар (ПИЧ)-ын агууламж ХА-аас бага зэрэг, эрдэс азотын агууламж ХА-аас 2- 8.5 дахин давсан бохирдолтой байсан ба Орхон голын усны эрдэсжилт Хангал дээд цэгийн орчим 308 мг/л байсан бол Хангал голын цутгалын нөлөөгөөр давсны ионуудын агууламж 2 дахин нэмэгдэж, Хангал доод цэгийн орчим 607 мг/л байсан ба голын усны хүчилтөрөгчийн горим хэвийн, бохирдолгүй цэвэр байлаа.

Энэ үед Эрдэнэт хотын УБҮ-ийн хаягдал ус цэвэрлэх байгууламжуудаас гарч байгаа ус 74%-ийн цэвэршүүлэлттэй байсан ба Жаргалант сумын хаягдал ус цэвэрлэх байгууламж гарч байгаа ус 67%-ийн цэвэршүүлэлттэй байсан ба гарч байгаа усанд азотын болон органик бохирдол маш их агуулагдаж байжээ.